Tìm hiểu hạt mắc khén - linh hồn ẩm thực Tây Bắc

7/7/2022 4:01:19 PM

Hầu hết những du khách đã từng đặt chân đến Tây Bắc đều bị ấn tượng bởi ẩm thực nơi đây. Đặc sản nơi đây có vị rất riêng cuốn hút người thưởng thức ngay từ lần đầu tiên. Vậy điều gì đã giúp tạo nên nét khác biệt đó? Câu trả lời chính là hạt mắc khén. Trong bài viết dưới đây, mời các bạn hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về thứ gia vị mang linh hồn ẩm thực Tây Bắc này nhé!

Mắc khén và hạt mắc khén là gì?

Mắc khén hay còn gọi là Má Khén có tên khoa học là Zanthoxylum rhetsa. Loại cây này thuộc họ cam, người dân vùng Tây Bắc còn hay gọi là cóc hôi, hoàng mộc hôi. Mắc Khén là một loại cây thân gỗ cao chừng 8 – 10m, thân thẳng, có hoa nở thành từng chùm có mùi rất thơm từ tinh dầu của cây. Từ những chùm hoa sẽ kết thành từng chùm quả vào khoảng tháng 11 dương lịch và đó cũng là thồ điểm thu hoạch. Quả Mắc Khén khi sống có màu xanh đến lúc chín sẽ chuyển sang màu vàng hồng tựa như quả vải, hạt Mắc Khén có màu đen.

Mắc khén - linh hồn ẩm thực Tây Bắc

Mắc khén - linh hồn ẩm thực Tây Bắc

Hạt Mắc Khén được coi là linh hồn của các món ăn vùng Tây Bắc bởi được người dân dùng vào hầu hết các món ăn và vị của hạt Mắc Khén cũng là điểm nhấn tạo nên nét riêng biệt cho đặc sản ẩm thực nơi đây. Hạt mắc khén có mùi giống với mùi cam nhưng thoang thoảng, dễ chịu hơn. Khi thưởng thức ban đầu sẽ không cảm nhận được mùi vị gì, ít lâu sau sẽ có cảm giác hơi tế đầu lưỡi và có mùi thơm đặc trưng.

Cách thu hoạch mắc khén cũng khá đơn giản, do thân cây có gai, nên người dân nơi đây thường dùng cây dài để vợt hái từng chùm xuống. Hạt mắc khén sẽ có hương vị thơm ngon nhất khi còn tươi. Tuy nhiên, như vậy thì sẽ không bảo quản được lâu, chính vì vậy mà bắt buộc phải sơ chế sau khi thu hoạch.

Hạt mắc khén được phơi khô để cất trữ

Rang hoặc phơi khô là 2 phương pháp sơ chế phổ biến và đúng cách nhất để sơ chế hạt mắc khén. Với phương pháp phơi khô thì chỉ cần phơi ở chỗ râm mát hoặc treo trên gác bếp đến khi khô lại là có thể dự trữ và dùng lâu dài. Đối với phương pháp rang khô thì sẽ cầu kỳ hơn chút, bạn cần lấy lượng vừa đủ rang nóng lên và đội 30 – 45 phút rồi đem giã nhỏ hoặc xay thành bột.

Một lưu ý nữa cho biện pháp rang hạt mắc khén đó là hạt mắc khén chứa khá nhiều tinh dầu, nên khi rang xong bắt buộc bạn phải để nguội rồi mới cất trữ nếu không sẽ bị dính.

Công dụng của hạt mắc khén

Trong thành phần của hạt mắc khén ngoài tinh dầu còn chứa rất nhiều các thành phần quan trọng khác như: d-a-phellandren, alkaloid, b-pinen, d-terpinen, dl-carvotanacetone, d-a-dihydrocarvol, 4-caren, 4-terpinol và chất kháng khuẩn. Với thành phần dinh dưỡng dồi dào, cùng vị cay nhẹ và mùi thơm nồng đặc trưng, hạt mắc khén được sử dụng làm gia vị hoặc làm thuốc.

Hạt mắc khén làm gia vị

Hạt mắc khén có thể thêm vào rất nhiều món ăn khác nhau, cũng chính vì vậy mà nó được coi là linh hồn của các món ăn vùng Tây Bắc. Với hương vị đặc trưng, tất cả những món ăn có sự góp mặt của mắc khén đều giúp nâng tầm món ăn nên gấp bội.

Tuy mắc khén tuyệt vời như vậy, nhưng khi nêm các bạn chỉ nên cho một chút, nếu cho nhiều sẽ khiến món ăn có vị đắng, rất khó ăn.

Mắc khén được xay nhỏ để làm gia vị

Mắc khén sẽ được xay nhỏ để làm gia vị tẩm ướp

Một số món ăn thường dùng hạt mắc khén làm gia vị

Món nướng: Cá hoặc thịt nướng nếu được tẩm chút mắc khén sẽ giúp mang lại hương vị khác biệt rất riêng và cũng rất ngon.
Món chiên: Dùng mắc khén làm gia vị để ướp thịt hoặc cá trước khi chiên sẽ tạo vị cay nhẹ, thơm nồng mà không gia vị nào có thể sánh được.
Pha nước chấm: Bạn có thể thử pha một chút mắc khén vào nước mắm, đảm bảo bạn chấm gì cũng sẽ thấy ngon. Đặc biệt sẽ ngon hơn rất nhiều nếu chấm với thịt hay cá chiên có tẩm ướp mắc khén.
Làm chẩm chéo: Mắc khén là thành phần không thể thiếu cho muố chẩm chéo – loại nước chấm thể hiện sự tinh túy trong món ăn của người dân vùng Tây Bắc.
Tẩm ướp làm khô: Thịt trâu, bò khô, nếu được tẩm ướp thêm mắc khén sẽ tạo nên vị thơm nống đặc biệt và đây cũng chính là bí quyết tạo nên sự tuyệt vời cho món thịt khô vùng Tây Bắc.

Hạt mắc khén dùng làm thuốc

Với vị ấm, cay the, hạt mắc khén được người Tây Bắc dùng làm các bài thuốc dân gian chữa một số bệnh thường gặp như đầy bụng, khó tiêu, hỗ trợ kích thích tiêu hóa và giúp làm giảm đau nhức xương khớp. Ngoài ra còn rất nhiều các bài thuốc dân gian hiệu quả khác cũng có sự góp mặt của hạt mắc khén.

Mắc khén còn được dùng làm thuốc